T15
Il culto della
Magna Mater
viene introdotto a Roma
Dando seguito a una profezia degli oracoli sibillini i romani ottengono da Attalo
I, re di Pergamo, di poter trasferire dall’Asia Minore a Roma il simulacro della dea
Cìbele, la gran madre degli dèi.
Civitatem eo tempore
1
repens
religio
invaserat, invento
carmine
in libris Sibyllinis
propter crebrius eo anno de caelo lapidatum
2
inspectis
3
, quandoque hostis alienigena
terrae Italiae bellum intulisset, eum pelli Italia vincique posse si Mater Idaea
4
a Pes-
sinunte Romam advecta foret
5
. Itaque legati Pergamum ad regem missi sunt. Is lega-
tos comiter acceptos Pessinuntem in Phrygiam deduxit sacrumque iis lapidem
6
, quam
matrem deum esse incolae dicebant, tradidit ac deportare Romam iussit. P. Cornelius
cum omnibus matronis Ostiam obviam ire deae iussus
7
isque
8
eam de nave accipere et
in terram elatam tradere ferendam
9
matronis. Postquam navis ad ostium amnis Tibe-
rini accessit, sicut erat iussus
10
, in
salum
nave evectus
10
ab sacerdotibus deam accepit
extulitque in terram. Matronae primores civitatis accepe¯re. Eae per manus, succeden-
tes deinceps aliae aliis, omni obviam effusa civitate,
turibulis
ante ianuas positis qua¯
praeferebatur
11
atque accenso
ture
precantes ut volens propitiaque urbem Romanam
iniret, in aedem Victoriae quae est in Palatio pertule¯re deam pridie idus Apriles; isque
dies festus fuit.
Ab Urbe condita
XXIX 10-14
passim
Ora traduci tu
religio
Vd. la rubrica
Lessico
di T13, p. 387.
carmine
Il termine
carmen
(propriamente «canto»,
«poesia») indica qui un «vaticinio» della Sibilla cu-
mana. I responsi oracolari erano spesso resi in forma
metrica.
salum
È termine raro per «mare». Con quale sostantivo
è etimologicamente connesso?
turibulis / ture
Il termine
turibulum,
-
i
designa un re-
cipiente (spesso un tripode) per ardere l’incenso (
tus,
turis
).
In quale ambito sopravvive oggi il sostantivo
‘turibolo’?
LessIco
Guida
alla traduzione
1. Nel 205 a.C., durante la seconda guerra punica.
2.
propter crebrius… lapidatum
: «a causa dell’as-
sai frequente pioggia di pietre».
Lapidatum
è
…………………… (definisci la voce verbale) sostan-
tivato del verbo
lapidare
, che nell’uso impersonale
significa «piovono pietre».
3. Participio congiunto a
libris Sybillinis
.
4. La dea Cìbele, venerata sul monte Ida nella Troade
(ma anche sull’omonimo monte dell’isola di Creta)
come la ‘gran madre’ degli dèi.
5.
foret
: =
esset
.
6. Si trattava di una pietra nera aniconica.
7. Sott.
est
.
8.
isque
: «e lui solo».
9. Unisci a
eam
.
Ferendam
è un …………………… (de-
finisci la voce verbale) con valore ………………… .
10. Participi congiunti al soggetto sottinteso
P. Cornelius
.
11. Soggetto sottinteso è l’idolo della dea.
AnALIsI
07 Livio 340-397.indd 389
01/12/